The Circle of Spirits

ประโยชน์และโทษของคาเฟอีน

สิ่งที่ทำให้กาแฟเป็นเครื่องดื่มยอดนิยมคือ รสชาติและกลิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ ที่ไม่ว่าจะปรุงแต่งด้วยส่วนประกอบอะไรบ้าง ก็ยังเป็นกาแฟอยู่นั่นเอง ที่ขาดไม่ได้คือคุณสมบัติอันช่วงสร้างความสดชื่นตื่นตัวกระปรี้กระเปร่า ก็ยังคงเดิมเหมือนทุกครั้งที่ดื่มด่ำแต่สารประกอบอะไร แค่ไหนให้ประโยชน์หรือโทษอย่างไร เป็นเรื่องที่น่าพิจารณา



คาเฟอีน เป็นสารประกอบหลักในกาแฟ มีลักษณะเป็นผงสีขาว มีรสขม มีฤทธิ์กระตุ้นหัวใจ และระบบประสาทส่วนกลางอย่างอ่อน ช่วยให้สมองที่เฉื่อยเนือย มีการตื่นตัวมากขึ้น แต่เป็นการชั่วคราวเท่านั้น และไม่มีผลต่อการเกิดมะเร็ง นอกจากนี้ยังไปกระตุ้นกระเพาะอาหารให้หลั่งกรดบางชนิดออกมา เพื่อช่วยในการย่อยอาหารและขยายถุงลมในปอด



สำหรับฤทธิ์ของคาเฟอีนที่มีผลต่อร่างกาย พบว่าค่าความปลอดภัยอยู่ที่ 100-300 มก. ซึ่งเท่ากับกาแฟธรรมดาประมาณ 2-4 ถ้วยต่อวัน แต่ถ้าดื่มกาแฟเป็นประจำและได้รับคาเฟอีนมากกว่า 300 มก.ต่อวัน ก็มีโอกาสเพิ่มอัตราเสี่ยงต่อโรคหัวใจล้มเหลว หัวใจวายหรือโรคเกี่ยวกับหัวใจได้ โดยผลวิจัยบอกว่า เสี่ยงในอัตรา 2.8 เท่าของคนที่ไม่ดื่มกาแฟ แต่หากวันหนึ่งๆ ดื่มกาแฟชงแก่ๆ 5-6 ถ้วยต่อวันก็อาจมีอาการ Caffeinism ขึ้น โดยจะกระวนกระวาย ปวดศีรษะ และหัวใจเต้นแรงเร็ว เพราะปริมาณคาเฟอีนจะสูงขึ้นมากกว่า 600 มก. ส่วนคาเฟอย. กระทรวงสาธารณสุขของรือเท่ากับกาแฟแก่ๆ 80-100 ถ้วยหรือโคล่า 200 กระป๋องที่ต้องดื่มให้หมดภายในครึ่งชั่วโมง



ในด้านการออกฤทธิ์ของคาเฟอีนหลังจากดื่มกาแฟเข้าไปแล้วนั้น ดร.ทรงศักดิ์ ศรีอนุชาต ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่าคาเฟอีนออกฤทธิ์ไวก็จริง แต่ฤทธิ์ก็หมดไวเหมือนกัน



" คาเฟอีนออกฤทธิ์ค่อนข้างเร็ว จากการศึกษาพบว่าระดับคาเฟอีนสูงสุดที่ถูกดูดซึมในพลาสม่า จะอยู่ภายในเวลาไม่เกิน 1 ชั่วโมง ยิ่งถ้าดื่มกาแฟช่วงท้องว่างๆ นี่ 15-30 นาทีก็ออกฤทธิ์แล้ว การออกฤทธิ์จะทำให้เรารู้สึกหรือไม่รู้สึกก็ขึ้นอยู่กับปริมาณที่เราดื่ม ถ้าเราดื่มรวดเดียวก็ออกฤทธิ์มาก คนแต่ละคนก็จะมีความไวต่อคาเฟอีนไม่เท่ากัน บางคนไวมาก ดื่มเข้าไปนิดเดียวก็รู้สึกใจสั่น บางคนก็ทน ดื่มเข้าไปเท่าไรก็เฉย"



ส่วนข้อถกเถียงอันไม่รู้จบที่ว่า คาเฟอีนเป็นสารเสพติดหรือไม่นั้น ดร.ทรงศักดิ์ มีคำตอบที่ชัดเจนว่า ขึ้นอยู่กับความเคยชินมากกว่าเป็นสารเสพติด



" เป็นความเคยชินมากกว่า เคยชินจนเป็นนิสัยส่วนตัว สิ่งที่จะเรียกว่าติดได้ คือจะต้องรับเป็นประจำ และปริมาณต้องเพิ่มขึ้น อย่างคนสูบบุหรี่ส่วนใหญ่เริ่มจากปริมาณน้อยๆ มวนสองมวน แล้วก็เพิ่มมากขึ้น แต่กับกาแฟมันไม่ได้ทำให้ต้องการมากขึ้น อีกอย่างหนึ่งคือมีอาการทางสรีรวิทยา เช่น ากไม่ได้รับนี่ทนไม่ไหว ลงแดง แต่ถ้าไม่ได้ดื่มกาแฟ ก็จะไม่มีงนี้ ฉะนั้นเขาถึงบอกว่าคนที่ต้องดื่มกาแฟเป็นประจำไม่ใช่การติดแต่เป็นนิสัย จะหยุดเมื่อไหร่ก็ได้ เหมือนคนที่ดื่มกาแฟสกัดคาเฟอีน เขาก็ยังต้องดื่มอยู่เลย"



สำหรับสูตรกาแฟเพื่อสุขภาพ ดร.ทรงศักดิ์ ให้ความเห็นว่า " ก็แล้วแค่เราจะตีความว่า สุขภาพของเราขีดวงแค่ไหน จะบอกว่าสุขภาพหมายถึงเรื่องของโภชนาการ กาแฟก็คงไม่มีประโยชน์ด้านนี้เลย แต่ถ้าจะบอกว่าดื่มเพื่อความกระชุ่มกระช่วย บางคนบอกว่า เช้าขึ้นมาไม่ได้ดื่มกาแฟก็จะรู้สึกไม่ตื่น บางคนแค่ถ้วนเดียวตอนเช้าก็สดชื่น บางคนซึมๆ ง่วงๆ ดื่มแล้วก็กระปรี้กระเปร่า อย่างนี้ก็ช่วยเรื่องของสุขภาพอีกด้านนึงไหม"




-- Edited by metatron at 17:31, 2009-01-16

กาแฟกับภาวะต่างๆ

เราจะมาดูการเปรียบเทียบข้อกล่าวหาและข้อเท็จจริงกันนะขอรับ แล้วลองพิจารณาข้อเท็จจริงเหล่านี้ดูขอรับกระผม

โรคกระเพาะอาหาร


ข้อกล่าวหา-คาเฟอีนจะไปเพิ่มการหลั่งของกรดในกระเพาะอาหาร อาจทำให้เกิดการระคายเคือง หรือแผลในกระเพาะอาหารอาจกำเริบหรือลุกลามมากขึ้น


ข้อเท็จจริง-ยังไม่มีข้อมูลชัดเจนว่าคาเฟอีนแค่ไหนจึงจะส่งผลต่อโรคกระเพาะอาหาร แต่คาเฟอีนมีฤทธิ์กระตุ้นกระเพาะอาหารให้หลั่งกรดออกมาเพื่อช่วยย่อยอาหารอยู่แล้ว


โรคไต


ข้อกล่าวหา-คาเฟอีนจะไปกระตุ้นการถ่ายปัสสาวะ ซึ่งก็คือการเพิ่มภาระให้ไตที่ไม่แข็งแรงอยู่แล้ว ให้ยิ่งต้องทำงานหนักขึ้น


ข้อเท็จจริง-กาแฟมีคุณสมบัติเป็นยาระบายและยาขับปัสสาวะอย่างอ่อนๆ อยู่แล้ว การดื่มในปริมาณที่มากเกิน 2-3 แก้วต่อวัน อาจสร้างปัญหากับไตได้


โรคหัวใจ


ข้อกล่าวหา-มีความเชื่อกันว่า ผู้ป่วยหรือผู้ที่เคยมีอาการหัวใจพิบัติ (Heart Attack) ห้ามดื่มกาแฟโดยเด็ดขาด และปัจจุบันก็ยังคงเชื่อเช่นนี้อยู่ในหลายๆ คน


ข้อเท็จจริง-ผลการศึกษาในอังกฤษและสหรัฐพบว่า การดื่มกาแฟที่ชงแบบกรอง (Filtered coffee) ไม่ได้เป็นสาเหตุทำให้หัวใจเต้มผิดปกติในผู้ที่เคยมีอาการหัวใจพิบัติมาก่อน แต่เมื่อเราดื่มกาแฟสักถ้วยหัวใจจะเต้นเร็วขึ้น และความดันโลหิตจะสูงขึ้นเล็กน้อยเป็นปกติ


การนอนหลับ


ข้อกล่าวหา-สารคาเฟอีนในกาแฟเป็นตัวกระตุ้นให้ตาสว่าง และทำให้สมองตื่นตัว ซึ่งอาจส่งผลต่อการนอนหลับได้


ข้อเท็จจริง-แค่เลี่ยงกาแฟตั้งแต่ช่วงบ่าย ร่างกายจะสามารถปรับสภาวะได้ เนื่องจากคาเฟอีนจะถูกขับออกจากร่างกาย ในรูปแบบของปัสสาวะเป็นส่วนใหญ่ และกระตุ้นให้ตาสว่างเพียง 2-3 ชั่วโมง หลังจากที่ดื่มกาแฟเข้าไปแล้วเท่านั้น


โรคซึมเศร้า


ข้อกล่าวหา-เพราะคาเฟอีนกระตุ้นให้ตาสว่าง ผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้าจะมีอาการนอนไม่หลับอยู่แล้ว คาเฟอีนในกาแฟยิ่งกระตุ้นให้ตาสว่าง ก็อาจทำให้อาการของโรคกำเริบขึ้น


ข้อเท็จจริง-การดื่มกาแฟเกินวันละ 4 ถ้วย อาจทำให้ได้รับคาเฟอีนมากเกินไปและอาจส่งผลให้อาการซึมเศร้าแย่ลงได้จริง จึงไม่ควรดื่มชาหรือกาแฟตั้งแต่ช่วงบ่ายเป็นต้นไป


อาการปวดศีรษะ


ข้อกล่าวหา-ปริมาณคาเฟอีนที่มากเกินไปอาจทำให้ปวดศีรษะ เนื่องจากเกิดการเปลี่ยนแปลงของเลือดที่ส่งไปสมอง การถอนคาเฟอีนอย่างรวดเร็ว อาจทำให้ปวดศีรษะอย่างรุนแรง กระสับกระส่าย และง่วงนอน


ข้อเท็จจริง-การดื่มกาแฟไม่เกิน 2-3 ถ้วยต่อวัน ทำให้ปริมาณคาเฟอีนไม่เป็นโทษต่อร่างกาย การดื่มกาแฟแต่น้อยช่วยแก้อาการปวดศีรษะบ่อยๆได้


ไม่ควรเลิกกาแฟโดยทันที ควรทำอย่างค่อยเป็นค่อยไป ค่อยๆ ลดปริมาณการดื่มลง ลดความถี่ในการดื่มด้วย

งานวิจัยล่าสุดจากสหรัฐชี้ว่า คาเฟอีนอาจช่วยรักษาอาการปวดศีรษะจากความเครียด โดยเป็นตัวเร่งให้ยาแก้ปวดชนิดไอบิวโพรเฟนออกฤทธิ์ไวขึ้น

อาการปวดหลัง


ข้อกล่าวหา-นักดื่มกาแฟหลายคนรู้สึกว่า เมื่อดื่มกาแฟแล้วรู้สึกปวดหลังมากขึ้น


ข้อเท็จจริง-หากมีอาการปวดหลัง ควรงดเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เนื่องจากคาเฟอีนจะไปกระตุ้นให้ปลายเส้นโลหิตฝอยตีบลง ซึ่งจะทำให้เลือดและสารอาหารต่างๆ ไหลไปเลี้ยงเนื้อเยื่อของกระดูกสันหลังได้น้อยลง อาจทำให้หายจากอาการปวดหลังได้ช้าลง


วิตกกังวล


ข้อกล่าวหา-การได้รับคาเฟอีนในปริมาณมากเกินไป อาจทำให้กระวนกระวาย ร่างกายตื่นตัวมากเกินไป โดยเฉพาะคนที่ไวต่อสารคาเฟอีน อาจทำให้อาการวิตกกังวลแย่ลง


ข้อเท็จจริง-ยอมรับว่าการดื่มกาแฟในปริมาณมากเกินไปส่งผลต่อความวิตกกังวลได้จริง ผู้ดื่มกาแฟจึงควรสังเกตตัวเองว่า ไวต่อคาเฟอีนแค่ไหน แล้วค้นหาปริมาณกาแฟที่เหมาะสมกับตนเอง


กระดูกพรุน


ข้อกล่าวหา-คาเฟอีนในกาแฟมีฤทธิ์ขับแคลเซียมออกจากกระแสโลหิต อาจทำให้ผู้หญิงอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อโรคกระดูกพรุนมากขึ้น


ข้อเท็จจริง-ยอมรับว่าคาเฟอีนในปริมาณมากเกิน 300 มิลลิกรัมต่อวันจะเข้าไปขัดขวางการดูดซึมของแคลเซียม และเป็นตัวเร่งอันตราการสูญเสียแร่ธาตุจากกระดูกได้ แต่ปริมาณดังกล่าวคือ เกิน 2-3 แก้วต่อวัน


มะเร็งเต้านม


ข้อกล่าวหา-ผู้หญิงมักรู้สึกไม่ดีกับกาแฟมากกว่าผู้ชาย เพราะส่งผลเสียมากกว่า และยังมีความเชื่อที่บอกต่อๆ กันมาว่า กาแฟอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อมะเร็งเต้านมได้


ข้อเท็จจริง-นักวิจัยมหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ของสถาบันคาโรลินสกา ประเทศสวีเดนได้ศึกษาผู้หญิงชาวสวีเดนจำนวนถึง 60,000 คน ด้วยเวลายาวนานถึง 13 ปี พบว่า กาแฟไม่ได้เป็นความเสี่ยงหนึ่งของโรคร้ายนี้แต่อย่างใด


โรคหอบ


ข้อกล่าวหา-เป็นอีกหนึ่งความเชื่อที่บอกต่อๆ กันมาว่ากาแฟมีผลต่อโรคหอบเช่นกัน


ข้อเท็จจริง-คาเฟอีนในกาแฟจะระงับการตึงเครียดของประสาทสำรอง อันเป็นส่วนที่ทำให้เกิดโรคหอบหากถูกกระตุ้น


ละลายไขมัน


ข้อกล่าวหา-ยังไม่มีข้อกล่าวหา ว่ากาแฟทำให้อ้วนขึ้น


ข้อเท็จจริง-การดื่มกาแฟเล็กน้อยหลังอาหารช่วยให้ไขมันแตกตัว ทำให้น้ำย่อยในกระเพาะและตับอ่อนหลั่งดีขึ้น ช่วยในการเผาผลาญไขมัน


ความต้องการทางเพศ


ข้อกล่าวหา-คาเฟอีนทำให้ความต้องการทางเพศลดลง


ข้อเท็จจริง-ไม่สามารถหาข้อมูลมายืนยันได้ว่า ข้อกล่าวหานี้จริงหรือไม่จริง แต่การมีระดับคอเลสเตอรอลในเลือดสูง การเป็นโรคความดันโลหิตสูง หรือการใช้ยาบางชนิดก็มีผลทำให้สมรรถภาพทางเพศเสื่อมลงได้เช่นกัน

เกร็ดเล็ก...เกร็ดน้อยเรื่องกาแฟ

อะไรมีคาเฟอีนมากว่ากัน


เพราะคาเฟอีนไม่ได้มีในกาแฟเพียงอย่างเดียวเท่านั้น เรายังเห็นได้ในอาหารหลายชนิดเช่น

• กาแฟต้ม 1 มีคาเฟอีน 115 มก.
• กาแฟแบบผงชง 1 ถ้วย มีคาเฟอีน 65 มก.
• ยาแก้ปวด 2 เม็ด มีคาเฟอีน 60 มก.
• โคล่าชนิดไดเอต (ขนาดกระป๋อง) มีคาเฟอีน 53 มก.
• ชา 1 ถ้วย มีคาเฟอีน 40 มก.
• โคล่า (ขนาดกระป๋อง) มีคาเฟอีน 40 มก.
• ช็อกโกแลตนม 1 แท่ง (55 ก.) มีคาเฟอีน 17 มก.
• เครื่องดื่มโกโก้ 1 ถ้วย มีคาเฟอีน 4 มก.
• กาแฟชนิดไม่มีคาเฟอีน (Decaffee) 1 ถ้วย มีคาเฟอีน 3 มก.

กาแฟกับโคเลสเตอรอล

ยกมาเป็นประเด็นใหญ่ เพราะมีข้อสันนิษฐานว่ากาแฟอาจทำให้ระดับคเลสเตอรอลในเลือดสูงขึ้น หรือผู้ที่ดื่มกาแฟจัดๆ มากกว่าวันละ 5-6 ถ้วย จะมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจเพิ่มขึ้นด้วย แต่มีข้อเท็จจริงที่น่าเชื่อถือว่า ความเสี่ยงนี้น่าจะเป็นผลเนื่องจากวิธีการชงมากว่าสารคาเฟอีนที่มีอยู่ในกาแฟเพราะพบว่าหากใช้หม้อต้มกาแฟ หรือเครื่องชงแบบให้น้ำเดือดซึมผ่านผงกาแฟ (Percolator) หรือชงแบบเอสเปรสโซคือ ให้ไอน้ำอัดผ่านผงกาแฟ หรือแบบเทน้ำร้อนใส่กาแฟบดแล้วนำไปต้ม จะมีสาร 2 ชนิดคือ คาเฟสทอล (Cafestol) และคาเวออล (Kahweol) ที่มีอยู่ตามธรรมชาติของเมล็ดกาแฟถูกขับออกมาด้วย ซึ่งสารทั้งสองนี้มีฤทธิ์ทำให้ระดับโคเลสเตอรอลในเลือดสูงขึ้น และจะทำให้มีอัตราเสี่ยงต่อโรคหัวใจเพิ่มขึ้น แต่กระบวนการผลิตกาแฟผงสำเร็จรูปและการชงกาแฟโดยใช้กระดาษกรองนั้น จะช่วยขจัดสารไม่พึงประสงค์เหล่านี้ออกไปได้